ويژگيهاي رفتاري ويژه قوم كرد...

پس از بررسی عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان و ۱۰ ویژگی رفتاری ایرانیان که بین تمامی اقوام عمومیت داشت، شروع به بررسی ویژگی های خاص رفتاری هر یک از اقوام ایرانی کردیم.

 به سراغ ویژگی های شاخص رفتاری آن ها خواهیم مي رويم.

این نکته را نیز فراموش نکنیم که هدف اصلی ما معرفی ویژگی های رفتار هر قوم می باشد، اقوامی که همه آن ها ایرانی بوده و به ایرانی بودن خود می بالند و در تاریخ جانفشانی های بسیاری در راه وطن خود ایران کرده اند.

نکته مهم : مطالب مربوط به سرگذشت تاریخی و زبان کردها از منابع معتبری که مربوط به پژوهش های علمی پژوهشگرانی همچون  دکتر کیومرث فلاحی و . . . می باشند، گردآوری شده اند و هریک از نظریه ها و عقیده ها موافقان و مخالفانی دارد. کارناوال سعی کرده نظریه هایی، با دیدهای متفاوت را به شما ارائه دهد و هیچ گونه جهت گیری و موافقت و یا مخالفتی با نظریه ها و عقاید ندارد.

تاریخچه و سرگذشت قوم کرد

افسانه ها و داستان های اساطیری بسیاری درباره تاریخچه قوم کرد وجود دارد و نظریه و عقیده های موجود بیشتر برگرفته از دانش های باستانی، زبان شناسی، انسان شناسی و سایر موارد این چنینی می باشد.

بیشتر پژوهشگران تاریخی مشهور براین باورند که کردهای امروزی نوادگان مادها و از ریشه ی آن ها می باشند.  مینورسکی خاور شناس و ایران شناس روس که کتاب های بسیار درباره اقوام شناسی ایرانیان و کتابی از کردها دارد، می گوید :

" اگر کردها نوادگان مادها نباشند، پس بر سر ملتی چنین کهن و مقتدر چه آمده است و این همه قبیله و تیره مختلف کرد که به یک زبان ایرانی تکلم می کنند؛ از کجا آمده اند؟ "

بسیاری دیگر از پژوهشگران همچون تئودور نولندکه ( خاورشناس بزرگ آلمانی )، معتقدند که اگر روزی زبان مادی درست شناخته شود، قطعا خویشاوندی بسیار نزدیکی با زبان پارسی باستان خواهد داشت. از سوی دیگر استفاده از نام های مادی که آن ها را در اسامی پادشاهان و سرداران ماد می بینیم، در نام های کردی کاربرد فراوانی دارد.

در حال حاضر چنین فرض می شود که کردها بخش اصلی بازماندگان تیره های بومی خاورمیانه و مادها می باشند که به زبان کردی سخن می گویند. این نکته مهم که زبان کردی بازمانده زبان مادی است و کردهای امروزی هم بازماندگان مادهای باستان هستند، تا زمانی که زبان مادی به درستی شناخته نشود، کماکان یک فرضیه به شمار می رود، اما این فرضیه قوی ترین فرضیه موجود است.

اگر به سمت معنا شناسی واژه کرد برویم در فرهنگ فارسی کرد به معنای بیابانگرد و چادرنشین است. برخی دیگر کرد را گرفته شده از کلمه گُرد فارسی به معنی دلیر و پلوان می دانند.

در گذشته نیز تمامی سرزمین های کردنشین یکی از ایالت های ایران به شمار می رفت که در جنگ چالدران ( ۱۵۱۴ میلادی ) میان شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم اول، بر اثر شکست ایران، بخش هایی از کردستان از ایران جدا شده و نصیب دولت عثمانی گشت.

بسیاری از کردان خارج از ایران همواره بر پیوند ناگسستنی تاریخی و نژادی کردها با دیگر ایرانیان تاکید داشته اند، یکی از رهبران سیاسی کردهای عراق در گذشته جمله معروف دارد که می گوید:

" هر کجا کرد زندگی می کند، آن جا ایران است." 

زبان

#زبان کردی یکی از  زبان های گروه شمال غرب یا جنوب غربی به شمار می رود . گویش های بسیاری دارد، گرچه تمامی این گویش ها از یک ریشه هستند اما ویژگی های خاصی نیز دارند که آن ها را از هم جدا می سازد.

در بخش شمالی یعنی سرزمین های کردنشین ترکیه، ارمنستان، بخشی از شمال عراق و بخشی از آذربایجان غربی، لهجه کُرمانجی رواج دارد و کردان خراسان شمالی و ترکمنستان نیز به این گویش صحبت می کنند و کسانی که به این گویش سخن می گویند، کرمانج نامیده می شوند.

گویش کردستان مرکزی " سورانی " است، که خود شاخه های متنوعی دارد، کردهای منطقه های اربیل، سلیمانیه و کرکوک در عراق و کردهای مهاباد و استان کردستان در ایران به این گویش سخن می گویند.

" کلهری " نیز که برخی از ریشه های سورانی می دانند در کرمانشاه، ایلام و در میان کردهای لرستان، همدان، کلاردشت و قزوین میان کردها رایج است.

علاوه بر موارد قبل باید به شاخه های اورامی، گوران و زازا نام برد که در غرب کرمانشاه، گوشه ای از مراوان و بخش هایی از کردستان ترکیه، شماری به آن سخن می گویند.

گویش دیگر کردی " گورانی " می باشد که تا دوران مشروطیت زبان علمی و ادبی کردان بود، اما پس از آن سورانی به عنوان زبان رسمی و کتابت پذیرفته شده است.

پراکندگی کردهای بزرگ در ایران

زیست بوم و پراکندگی

زیست بوم کرد زبانان بیشتر مناطق کوهستانی است که به شرق رشته کوه زاگرس ختم شده و از این قسمت به سمت جنوب و حد فاصل همدان و سنندج امتداد می یابد.

در طرف جنوب هم بعد از دور زدن کرمانشاه، ایلام و بخش هایی از لرستان به کرکوک و موصل ختم می شود. از شمال نیز به طرف ماردین، پیرانشهر و اورفا در ترکیه امتداد یافته است.

در ادامه به طرف ملاطیه (ترکیه) و حوزه رود فرات می رود تا به کمالیه می رسد.

زیست بوم کردها اگر چه کوهستانی است اما همین کوه ها که در هنگام زمستان پوشیده از برف است در هنگام تابستان و آب شدن برف ها به شکل یک فرشی سبز رنگ در منطقه تبدیل می شود و از جاذبه های طبیعی بسیار زیبا برای گردشگران می باشد. چراگاه های کردستان که در دوران های دور پرورش دهنده اسب های مادی بوده است، امروزه نیز برای چرای گوسفندان ایل ها و عشیره های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگی های رفتاری و روحیه کردها

در مطلب عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان، ۱۰ ویژگی مختص به ایرانیان را معرفی کردیم علاوه بر این ویژگی ها که در اقوام ایرانی عمومیت دارد، کرد های بزرگ ۴ ویژگی و روحیه ویژه دارند که آن ها را در ادامه خواهید خواند.

۱) جنگاوری و سرسختی 

کردها تاکنون طعم و مزه تلخ جنگ را بسیار چشیده اند و همیشه در این نبردها از خود شجاعت و سرسختی وصف نشدنی نشان داده اند. 

" گزنفون " تاریخ نویس یونانی در نوشته های خود که از بازگشت ۱۰ هزار یونانی به میهن شان در سال ۴۰۱ پیش از میلاد یاد کرده است، از آسیب های زیادی که ارتش یونانی از سربازان کرد (کردوئن ها) خورده اند مطالبی را نوشته و دلاوری و جنگاوری سربازان کرد مورد ستایش قرار داده. بخشی از نوشته های او : 

" یونانیان شب خوشی را با خوراک فراوان گذرانیدند، گفت و گو ها درباره جنگ هایی بود که از سر گذرانیده بودند و رتج کشیئه بودند. زیرا از میان سرزمین «کاردوها» (کردها) گذشته بودند و در سراسر این روزها جنگیده بودند و رنج کشیده بودند. آسیب هایی که یونانیان از کاردوها خوردند از شاه ایران و سردارش تیسافرن، هم نخورده بودند. " 

نویسنده دیگری نیز به نام " دیودوروس " در باره کردها اینگونه مطالبی را نوشته است : 

" کرد ها در دژهای کوهستانی خود برای ارتش و امپراتوری های بیگانه مزاحمت و آزاری بیش از انداره فراهم می کردند. باید با جنگ و نبرد یا بستن پیمان آن ها را از این کار باز می داشتی "

پس از فتح ایران توسط عرب ها، آن ها جرات گذشتن شب هنگام از کنگاور به خاطر خطر و ترس از یورش کردهایی که در کمینشان نشسته بودند را نداشتند. عرب ها آن جایگاه را «قصر الصوص» می نامیدند. 

از این روحیه و ویژگی کردها، حس میهن دوستی و مرزداری به وجود آمده است، آنان در تمام طول تاریخ از نگاهبانان این سرزمین بوده اند و یکی از دلایل آن همبستگی و انسجام زیاد بین آن ها است.

۲) مهمان نوازی

این خصیصه اخلاقی و رفتاری را به حد افراط می توان در میان کرد ها مشاهده کرد. در میان کردهای اهل حق « بان زرده » و « دالاهو »، بارها پیش آمده که قاتل فرزند را به خاطر مهمان بودن و خوردن نان و نمک بخشیده اند!

در میان برخی از کردها رسم بر این است که تا ۴۰ روز نباید چیزی را از مهمان خود پرسید که از آن بوی تعجب از آمدن مهمان به مشام برسد  زیرا یک کرد همیشه باید در انتظار و پذیرنده مهمان باشد.

۳) جوانمردی و پهلوانی

جوانمردی از ویژگی های کردان است که به نوبه خود ریشه در #آیین های ایران باستان مانند کیش مهر دارد. بسیاری از عیاران نام آور، کرد بوده اند، کردها در نهضت عیاران صفاری به یازی یعقوب لیث شتافتند و در نبرد با دشمنان ایران او را یاری دادند. هنوز مردم اهل حق خود را یارسان می نامند و کیش خود را آیین یاری می دانند.

در جریان جنگ های صلیبی فرمانده مسلمانان، صلاح الدین ایوبی از کردهای ایوبی بود که چندین مرتبه مسیحیان را شکست داد. طی یکی از نبردها، ریچارد شیردل سردار جنگجویان صلیبی اسیر صلاح الدین شد، صلاح الدین با فرمانده اسیر شده با جوانمردی رفتار کرد که پس از گذشت سده ها همچنان زبان زد غربی ها است.

#تاریخ ایران نیز از جوانمردی های پهلوانان کرد از قبیل آقا سید حسن رزاز کرمانشاهی حکایت های بسیاری دارد و هنوز زورخانه های کرمانشاه و سنندج به تربیت پهلوانان شهرت دارند.

د) شاد زیستی

زندگی کردها به صورت ویژه ای با رقص، موسیقی و برپایی جشن های مختلف پیوند خورده است. آن ها هر زمانی که فرصتی برای شادی پیدا شود از آن زمان بهره می برند و در کل می توان کردها را ملتی شاد و شاد زیست به حساب آورد.

 

جعفرآباد خلخال(كرمانج)...